๓. สระ ๘ ตัว

            ๑๐. ในภาษาบาลี มีอักษรอยู่ ๔๑ ตัว ประกอบด้วยสระ ๘  ตัว  พยัญชนะ ๓๓ ตัว

            ๑๑.  สระ ๘  ตัว  คือ 

                                    อ          อา        อิ          อี          อุ          อู          เอ         โอ

                   พยัญชนะ ๓๓ ตัว คือ   

                                    ก          ข          ค          ฆ         ง    

                                    จ          ฉ         ช          ฌ            

                                    ฎ                   ฑ         ฒ         ณ

                                    ต         ถ          ท         ธ          น    

                                    ป         ผ          พ         ภ         ม     

                                    ย          ร          ล          ว           ส        ห          ฬ        อ^°              

ทั้งสระและพยัญชนะทั้ง ๔๑ ตัว นั้น  จะกล่าวถึงสระก่อน

สระ

            ๑๒.   อักษร ๘ ตัว มี  อ เป็นต้น ไปจนถึง โอ ชื่อว่า สระ เพราะออกเสียงได้ตามลำพังตัวเองและทำให้พยัญชนะออกเสียงได้              

                        สระ ๘ ตัวนั้น แบ่งออกเป็น ๒ พวก ตามระยะเวลาที่ออกเสียง คือ

            ๑. รัสสสระ ได้แก่ สระที่มีมาตราเบา คือ มีระยะเวลาในการออกเสียงไว ใช้เวลาเพียง ๑ มาตรา (มาตรา ได้แก่ เวลาอันกำหนดด้วยการดีดนิ้วมือ หรือการกระพริบตา ดังนั้น หนึ่งมาตรา คือ ช่วงเวลาของการดีดนิ้วมือครั้งหนึ่ง หรือกะพริบตาครั้งหนึ่ง.  ถ้าเทียบกับสมัยนี้ น่าจะได้แก่ วินาที  หนึ่งมาตรา ใช้เวลาประมาณ ครึ่งวินาที)  ได้แก่ สระที่ออกเสียงสั้น มี ๓ ตัว คือ อ  อิ  อุ.

๒. ทีฆสระ ได้แก่ สระที่เหลือจากรัสสสระอีก ๕ ตัว คือ อา  อี  อู  เอ  โอ เพราะมีระยะเวลาออกเสียงที่ยาว คือ ใช้เวลา ๒ มาตรา (ประมาณ ๑ วินาที) จึงมีชื่อว่า ทีฆสระ.

            ยังมีข้อยกเว้นอีกคือ เอ โอ ที่นำหน้าพยัญชนสังโยค (คือ ที่ซ้อนกันอยู่) เป็นรัสสสระ เช่น เสยฺโย  โสตฺถิ .  

               สระเหล่านั้น ยังแบ่งออกเป็น ๒ พวกได้ตามน้ำหนักของเสียงที่เปล่งออกมา คือ

            ๑.  ครุ คือ  สระที่มีเสียงหนัก     ได้แก่

                        - ทีฆสระล้วน (คือไม่มีพยัญชนสังโยค)

                        - รัสสสระที่มีพยัญชนสังโยคอยู่ข้างหลัง  เช่น มนุสฺสินฺโท

                        - รัสสสระที่มีนิคคหิตอยู่ข้างหลัง เช่น โกเสยฺยํ

            ๒.  ลหุ คือ   สระที่มีเสียงเบา  ได้แก่

                        - รัสสสระล้วน คือ ไม่มีพยัญชนสังโยคและนิคคหิตอยู่ข้างหลัง

            สระเหล่านั้น ยังแบ่งออกเป็น ๓ พวก ตามลักษณะที่เข้าคู่กันได้ เพราะเกิดในฐานเดียวกัน (ดังจะได้กล่าวต่อไป) คือ

            ๑.  อวัณณะ ได้แก่ อ อา (เข้าคู่กันได้เพราะมีฐานเดียวกัน)

            ๒.  อิวัณณะ  ได้แก่  อิ  อี

            ๓.  อุวัณณะ ได้แก่ อุ  อู

            ส่วน เอ และ โอ เรียกว่า สังยุตตสระ เพราะประกอบเสียงสระสองตัวเข้าเป็นเสียงเดียวกัน (คือ อ  กับ  อิ  ผสมกัน  เป็นเอ,  อ  กับ  อุ  ผสมกัน เป็น โอ) ดังนั้น เอ และ โอ มีฐานที่เกิดต่างกัน จึงไม่เรียกเป็นวัณณะ เพราะเกิดได้ใน ๒ ฐาน.

            คำว่า วัณณะ ในที่นี้ ได้แก่ ฐานและกรณ์ หรืออวัยวะที่กระทำเสียง มีท่ามกลางลิ้นเป็นต้น ดังนั้น ที่เรียก อ กับ อา เป็นต้นว่า อิวัณณะ เป็นต้น เพราะมีฐานและกรณ์เหมือนกัน จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สวัณณะ แปลว่า มีฐานและกรณ์เหมือนกัน.

ส่วน เอ และ โอ เรียกว่า อสวัณณะ เพราะมีฐาน และ กรณ์ ต่างกัน (เรื่องฐานและกรณ์ จะได้กล่าวโดยละเอียดในเรื่องการออกเสียงอักขระสืบไป)